Vidovdan, Sveti car Lazar, Sveti Vid
Između prigodnih tekstova koje mediji recikliraju svake godine, između otkrivanja spomenika, svečanih akademija i ponekog političkog govora – ne treba zaboraviti suštinu i moralni podvig koji ovaj dan simbolizuje.
Vidovdan
Sveti Vid
(lat. Sanctus Vitus, u prevodu sa latinskog sveti Vitus) je jedan od najznačajnijih ranohrišćanskih svetitelja. Rođen je na Siciliji, a pogubljen u Rimu 303. godine u vreme progona hrišćana pod carevima Dioklecijanom i Maksimijanom.
Sveti Vid se rodio krajem 3. veka u bogatoj mnogobožačkoj porodici na jugozapadu Sicilije. Hrišćanstvo je kao dete primio od svog tutora Modesta i njegove žene Kreščentije, koja je bila Vidova dadilja.
Bežeći od svog oca koji je na silu želeo da ga odvrati od hrišćanstva, Vid sa svojim tutorom i dadiljom beži u Lukaniju, gde su sve troje kasnije uhapšeni kao hrišćani i sprovedeni u Rim. U Rimu je mladi Vid učinio mnogo čuda, među kojima se navodi i isceljenje Dioklecijanovog sina.
Uprkos svemu, sa svojim pratiocima je osuđen na smrt i pogubljen 303. godine bacanjem u kotao sa vrelim uljem. Žitije kaže da ga je iz tog kotla ga još živog izveo anđeo koji ga je vratio u Lukaniju, gde je konačno umro.
Godine 756, mošti sv. Vida su prenete u Pariz, odakle su 836. predate benediktanskom manastiru Korvej u Nemačkoj, koji postaje središte poštovanja ovog svetitelja.
Katedrala svetog Vida u Pragu, jedna od najvelelepnijih katedrala izgrađenih u gotskom stilu, najveća i najznačajnija crkva u današnjoj Češkoj i sedište Češke nadbiskupije, izgrađena je u slavu sv. Vida nakon što je sv. Vaclav, češki knez, preneo deo njegovih moštiju iz Korveja u Prag 925. godine.
Tradicionalno se predstavlja kao mladić sa palmom. Najučestalija ikonografska predstava sv. Vida je predstava lepog i bogato odevenog mladića sa palmom u ruci.
Vidovdan
Sveti Car Lazar
Ovaj velikomučenik i ugodnik Božiji, car Lazar rodio se 1329. godine u gradu Prilepu. Još kao dete bio je blage naravi, oštrouman i dobrodušan. Vaspitavan je u hrišćanskoj veri i pobožnosti. I kao takav od Boga dobi mnoge darove, koje umnoži, te tako darovit privuče na sebe pažnju careva i bi uzet na dvor cara Dušana, gde postade slavan i uvažavan od svih zbog svoje čestitosti, viteštva i pobožnosti.
Oženi se carevom rođakom, Milicom, kćerkom kneza Vratka, koja je bila od loze Nemanjića. Godine 1353, bi mu dato dostojanstvo kneza.
Blagočestivi gospodar Srpski, Lazar bio je veoma Hristoljubiv i tu svoju ljubav ispoljavao je prema Crkvi Božijoj. Njegova najveća briga je bila da izmiri Srpsku i Carigradsku Patrijaršiju. Kao izaslanika Carigradskom patrijarhu poslao je monaha Neaniju, da ga zamoli da sa Srba skine prokletstvo (anatemu), što bi i učinjeno.
Borio se ovaj ugodnik Božiji protiv Turske najezde i u sukobu, koji se odigrao 15 juna (28. juna po novom kalendaru) 1389. godine protiv Turskog cara Murata bi posečen.
Telo mu je preneto i sahranjeno u njegovoj zadužbini, manastiru Ravanici (kod Ćuprije), a zatim preneto u Ravanicu (Sremsku), odakle je 1942 godine preneto u Sabornu Crkvu u Beogradu. Sada se njegove svete i čudotvorne mošti nalaze u manastiru Ravanica kod Ćuprije, gde se dešavaju mnoga čudesa i isceljenja bolesnih i ubogih. Svima onima koji mu se sa iskrenom molitvom obrate on pomaže.
Za vreme svog života obnovio je manastir Hilandar i Gornjak, podigao manastir Ravanicu i Lazaricu i mnoge druge crkve i manastire.
S pravom možemo reći da Svetosavski svenarodni ideal i program: “Sve za Hrista – Hrista ni za šta” niko nije u potpunosti ostvario kao sveti car Lazar. On je to ostvario opredelivši se za carstvo nebesko i prinevši sebe za kosovsku žrtvu i sa sobom sav narod Srpski. Učinio je to iz čisto Jevanđelskih razloga što i sama pesma kaže: “Zemaljsko je za malena carstvo, a nebesko uvek i doveka”.
Narodna verovanja i običaji na Vidovdan
Prema verovanju kod Srba cvetovi božura su isključivo bili bele boje sve do bitke na Kosovu 28. juna 1389. godine, kada su iz zemlje natopljene krvlju kosovskih junaka nikli crveni božuri. Sem što štiti porodicu i decu od negativne energije, za ovaj cvet se vezuje simbolika u ljubavnoj magiji.
Naime, veruje se da vidova trava, koja se od davnina smatrala biljkom za gatanje, devojkama u san dovodi budućeg muža. Ali, i udate žene trebalo bi da oprobaju trik sa vidovom travom. Pošto oko Vidovdana rastu dve vrste travčica: vidovčica – jakocrvenog i malog cveta i modra vida, sličnog cveta. Treba ih pronaći obe, ubrati i staviti pod jastuk. Udate žene, šta sanjaju te noći to će im se i desiti.
Međutim, za devojke važi drugo verovanje. One bi trebalo vidovu travu, parče hleba i malo soli da stave pod jastuk. Pre nego što legnu, treba da izgovore bajalicu. Vidova trava pomoći će mladim neudatim devojkama da kroz vrlo kratko vreme upoznaju budućeg muža.
Takođe, veruje se da na Vidovdan treba ustati pre zore i, gledajući prema Suncu, reći: “Oj Vido, oj Vidovdane, daj mi vid dok sam živ!”
O poreklu narodnog naziva za ovaj praznik postoji više verzija, ali nijedna nije dokazana odnosno potvrđena. Po jednoj je ovaj praznik nastavak slavljenja slovenskog paganskog božanstva Svetovida, koji je bio bog obilja i rata i koji je možda bio srpski vrhovni bog. Po drugoj interpretaciji su poštovanje svetog Vida (lat. Sanctus Vitus) doneli sa sobom nemački katolički rudari Sasi, a njihov svetac je prilagođen lokalnom stanovništvu.
Možda je najbliže istini to što je kod Trojanaca Vid bio deo izvornog Svetog Trojstva. Trojstvo se sastojalo od: Stvoritelja, Održitelja i Uništitelja života. On je bio najviše slavljen u narodu. Verovalo se da svaki greh, makar i najmanji, vodi čoveka u sigurnu smrt.
