Na današnji dan Jul – Srpanj
1. jul 1997. Hongkong je, posle 150 godina pod britanskom upravom, vraćen Kini, kao njena specijalna administrativna oblast.
1. jul 1991. Na sastanku u Pragu lideri istočnoevropskih zemalja ukinuli su vojni savez Varšavski pakt, uspostavljen 14. maja 1955. godine.
1. jul 1921. Prvi put je primenjena vakcina za zaštitu dece od tuberkuloze – BCG (francuski: Bacille Calmette-Guérin).
1. jul 1872. Rođen je francuski inženjer i pilot Luj Blerio, pionir vazduhoplovstva, koji je, 25. jula 1909. godine, prvi avionom preleteo kanal Lamanš.
2. jul 1961. Američki pisac Ernest Hemingvej, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1954. godine, izvršio je samoubistvo lovačkom puškom.
2. jul 1881. U Vašingtonu je izvršen atentat na predsednika SAD Džejmsa Ejbrama Garfilda, koji je od posledica ranjavanja umro sedamnaest dana kasnije.
2. jul 1877. Rođen je nemački pisac Herman Hese, jedan od najznačajnijih književnika XX veka, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1946. godine.
2. jul 1714. Rođen je nemački kompozitor i dirigent Kristof Vilibald Gluk. Reformisao je operu tako što je muziku podredio tekstu i prilagodio je dramskoj radnji.
2. jul 1964. Predsednik SAD Lindon Džonson potpisao je Akt o građanskim pravima, kojim je zabranjena rasna diskriminacija.
2. jul 1976. Proglašeno je ujedinjenje Severnog i Južnog Vijetnama u jednu državu, sa Hanojem kao glavnim gradom.
Na današnji dan Jul
3. jul 1962. Alžir je stekao nezavisnost posle 132 godine francuske kolonijalne vlasti.
3. jul 1849. Francuske trupe ušle su u Rim slomivši otpor snaga pod komandom Đuzepea Garibaldija i ponovo ustoličile poglavara rimokatoličke crkve papu Pija IX.
4. jul 1776. Na Kontinentalnom kongresu u Filadelfiji predstavnici trinaest američkih kolonija pobunjenih protiv Velike Britanije potpisali su Deklaraciju o nezavisnosti, u kojoj su izložene težnje nove nacije. Kongres je tada proglasio nezavisnost SAD.
4. jul 1946. Filipini su stekli nezavisnost nakon 48 godina vladavine SAD.
4. jul 1927. Rođena je italijanska filmska glumica Đina Lolobriđida, prva velika zvezda italijanske kinematografije posle Drugog svetskog rata.
4. jul 1903. Pušten je u rad prvi pacifički telegrafski kabl, postavljen na dno okeana između San Franciska i Manile.
4. jul 1807. Rođen je italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi, vođa pokreta za nezavisnost i ujedinjenje Italije.
5. jul 1879. Rođen je američki teniser i političar Dvajt Dejvis, ministar rata od 1925. do 1929. godine, koji je 1900. osnovao tenisko takmičenje nacija Dejvis kup (prvi turnir počeo je u Bruklinu 8. avgusta 1900).
5. jul 1830. U pohodu na Alžir, francuske kolonijalne trupe zauzele su grad Alžir, tada pod vlašću Turske. Alžir je ostao pod francuskom upravom do jula 1962, kada je posle oslobodilačkog rata izborio nezavisnost.
5. jul 1857. Rođena je nemačka revolucionarka Klara Cetkin, jedan od osnivača ženskog međunarodnog radničkog pokreta i Komunističke partije Nemačke. Organizovala je 1907. prvu međunarodnu konferenciju žena. Na njen predlog 8. mart proglašen je Međunarodnim danom žena.
5. jul 1865. U Velikoj Britaniji donet je prvi na svetu zakon o ograničenju brzine – dve milje na sat.
5. jul 1811. Venecuela je proglasila nezavisnost od Španije.
6. jul 1885. Francuski biolog i hemičar Luj Paster prvi put je uspešno primenio vakcinu protiv besnila na ljudskom biću, devetogodišnjem Žozefu Majsteru iz Alzasa.
6. jul 1928. U Njujorku je održana premijera filma „Svetla Njujorka” (Lights of New York, 57 minuta; Warner Brothers). To je prvi zvučni film u istoriji kinematografije koji je ceo bio sa dijalogom.
6. jul 1535. Engleski humanista i pisac Tomas Mor pogubljen je kao izdajnik zbog neslaganja sa crkvenom politikom kralja Henrija VIII. Katolička crkva ga je proglasila za sveca 1935. godine. Autor je političko-filozofskog dela Utopija (1516), u kojem je izneo ideju o idealnoj ljudskoj zajednici.
7. jul 1941. Žikica Jovanović Španac, borac lokalnog partizanskog odreda, ubio je na seoskom vašaru u Beloj Crkvi, kod Krupnja, dvojicu žandarma. Taj događaj prihvaćen je kasnije kao početak ustanka u Srbiji, odnosno Jugoslaviji.
7. jul 1898. SAD su anektirale Havajska ostrva, koja su 30. aprila 1900. postala njihov sastavni deo. U početku su Havaji imali status kolonije, da bi 21. avgusta 1959. postali pedeseta savezna država SAD.
7. jul 1887. Rođen je ruski slikar jevrejskog porekla Mark Šagal, jedan od najoriginalnijih slikara XX veka. Veći deo života proveo je u Parizu, ali se inspirisao ruskim folklorom i uspomenama iz detinjstva.
7. jul 1860. Rođen je austrijski kompozitor i dirigent Gustav Maler, autor devet čuvenih simfonija i većeg broja solo pesama. Bio je direktor Bečke državne opere (1897–1907), koja je pod njegovom upravom doživela zlatno doba. Stvarao je pod uticajem Ludviga van Betovena i Riharda Vagnera.
7. jul 1752. Rođen je francuski pronalazač Žozef Mari Žakar, koji je 1801. izumeo mehanički tkački razboj.
8. jul 70. Rimljani su u Judejskom ratu osvojili i razrušili Jerusalim. Ostao je samo zapadni zid velikog jevrejskog hrama – Zid plača.
8. jul 1621. Rođen je francuski pesnik i basnopisac Žan de La Fonten, član Francuske akademije. Pisao je basne veoma duhovito i poučno, a u poeziji je stvorio sopstvenu versifikaciju, majstorski mešajući najraznovrsnije stihove.
9. jul 1810. Francuski car Napoleon I Bonaparta anektirao je Holandiju.
9. jul 1922. Američki sportista, kasnije filmski glumac (Tarzan) Džoni Vajsmiler postao je prvi plivač koji je za manje od jednog minuta (58,6 sekundi) preplivao 100 metara.
9. jul 1762. Abdicirao je ruski car Petar III Fjodorovič Romanov, nekoliko meseci nakon što je preuzeo presto. On je potom uhapšen i ubijen po naredbi svoje supruge, buduće carice Katarine II Aleksejevne, poznate kao Katarina Velika.
9. jul 1519. Španski konkistador Ernan Kortes iskrcao se na obalu Meksičkog zaliva, gde je osnovao grad Verakruz i počeo osvajanje Meksika, koje je završio 1521. uništenjem Carstva Asteka. Zahvaljujući vatrenom oružju, nepoznatom domorocima, osvojio je Meksiko sa samo 700 vojnika.
9. jul 1834. Rođen je češki pisac Jan Neruda, koji je odigrao važnu ulogu u formiranju češkog realizma i borbi protiv malodušnosti sunarodnika podleglih nemačkom kulturnom uticaju.
11. jul 1804. Bivši potpredsednik SAD Aron Ber ubio je bivšeg ministra finansija Aleksandera Hamiltona u dvoboju izazvanom političkim rivalstvom i međusobnim optužbama.
12. jul 1884. Rođen je italijanski slikar i vajar Amedeo Modiljani, čija su dela jedinstvena po prepoznatljivoj izduženosti figura. Živeo je u Parizu od 1906. do smrti 1920. i jedan je od najznačajnijih predstavnika „pariske škole”. Najviše je slikao ženske aktove i portrete, a u mladosti se bavio i skulpturom. Čuven je po rečenici: “Kada ti budem znao dušu, nacrtaću ti oči!”
Na današnji dan Jul
12. jul 1904. Rođen je čileanski pisac i diplomata Neftali Rikardo Rejes Basoalto, poznat kao Pablo Neruda, najveći liričar Latinske Amerike, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1971. godine.
Ne budi daleko od mene
Ne budi daleko od mene ni jedan dan,
jer, ne znam kako bih rekao, dan je dug
i čekat ću te na nekoj stanici
kad negdje daleko usnu valovi.
Nemoj otići ni samo jedan čas, jer tada,
u tom času, spoje se kapi nesanice
i možda će sav dim što traži svoju kuću
doći da ubije i moje izgubljeno srce.
Jao, neka se ne razlikuje tvoj lik na pijesku,
jao, neka ne lete tvoje vjeđe u odsutnosti:
ljubljena ne idi od mene ni za trenutak,
jer u tom otići ćeš tako daleko
da ću obići zemlju ispitujući
hoćeš li se vratiti ili me ostaviti da umrem.
Pablo Neruda
12. jul 1854. Rođen je američki izumitelj i industrijalac Džordž Istman, jedan od pionira fotografije i filma, osnivač kompanije Kodak.
12. jul 1920. Zvanično je otvoren Panamski kanal, šest godina nakon što je kroz njega prošao prvi brod. Tim kanalom, dugim 81,6 km, spojeni su Atlantski i Tihi okean.
12. jul 1936. Na Malom Kalemegdanu u Beogradu svečano je otvoren zoološki vrt. Presudnu ulogu prilikom njegovog zasnivanja imao je Vlada Ilić, poznati trgovac i industrijalac, gradonačelnik Beograda od 1935. do 1939. godine.
12. jul Rođena je Mina Karadžić
12. jul 100. pre n. e. Rođen je rimski vojskovođa, pisac i državnik Gaj Julije Cezar. Vojnički se proslavio osvajanjem Galije (današnja Francuska i Belgija). Posle pobede nad svojim suparnicima postao je diktator Rima. Njegovi zapisi iz galskih ratova spadaju u remek-dela stare rimske književnosti. Uveo je julijanski kalendar, kojim se i danas služe neke pravoslavne crkve.
13. jul 1837. Kraljica Viktorija I preselila se, kao prvi britanski monarh, u Bakingemsku palatu u Londonu. Vladala je od 1837. do 1901. (63 godine i 216 dana).
13. jul 1793. Ubijen je Žan Pol Mara, jedan od glavnih vođa Francuske revolucije i lider montanjara. Ubistvo je izvršila Šarlot Korde, koja je četiri dana kasnije pogubljena na giljotini.
13. jul 1985. Sovjetski atletičar Sergej Bupka postigao je nov svetski rekord u skoku motkom kad je u Parizu, prvi u istoriji atletike, preskočio „magičnu granicu” od šest metara.
14. jul 1965. Američki satelit „Mariner 4”, lansiran u novembru 1964. godine, napravio je prve fotografije Marsa.
14. jul 1867. Švedski naučnik Alfred Nobel, izumitelj dinamita, prvi put je demonstrirao svoj izum u kamenolomu kod engleskog grada Redhila.
14. jul 1789. Narod Pariza zauzeo je zatvor Bastilju. Taj događaj se uzima kao simbolički početak Francuske revolucije. Podignuta u XIV veku, tvrđava Bastilja je do sredine XVII veka služila za odbranu Pariza, a kao zatvor počela se upotrebljavati za vreme kardinala Rišeljea, tokom vladavine kralja Luja XIII.
14. jul 1795. Marseljeza je zvanično prihvaćena kao državna himna Francuske.
15. jul 1606. Rođen je holandski slikar Rembrant Harmenson van Rajn, jedan od najvećih majstora u istoriji slikarstva.
15. jul 1099. Krstaši su u Prvom krstaškom ratu osvojili Jerusalim i razorili ga.
15. jul 1869. Francuz Ipolit Mež Muri patentirao je margarin.
16. jul 1945. SAD su u pustinji Alamogordo, u državi Novi Meksiko, izvršile prvu probu atomske bombe, pod šifrovanim nazivom Trinity.
16. jul 1969. Američki vasionski brod „Apolo 11” lansiran je iz Kejp Kenedija u istorijsku misiju ka Mesecu. U brodu su bili astronauti Nil Armstrong (komandant posade), Edvin Oldrin (pilot lunarnog modula Orao) i Majkl Kolins (pilot komandnog modula Kolumbija). Četiri dana kasnije, 20. jula, Armstrong je postao prvi čovek koji je stupio na Mesec. Po izlasku iz lunarnog modula, prilikom stupanja na tlo Meseca, izjavio je sada već legendarnu rečenicu: „Ovo je mali korak za čoveka, ali veliki za čovečanstvo.” Na Mesec je potom kročio i Oldrin, a Kolins je kružio oko Meseca u vasionskom brodu, čekajući njihov povratak. Na Zemlju su se vratili 24. jula, kad su se spustili na Havaje.
16. jul 1867. Francuski vrtlar Žozef Monije patentirao je u Parizu armirani beton.
16. jul 622. Abul Kasim Muhamed, osnivač islama, napustio je sa svojim pristalicama Meku da bi osnovao prvi centar nove vere u Medini. Istoričari smatraju da tim datumom počinje prva godina islamske ere.
16. jul 1054. Zbog sukoba oko pitanja da li rimski papa ima primat među hrišćanskim poglavarima došlo je do raskola između rimske i carigradske hrišćanske crkve. Spor je kasnije doveo do „velike šizme” i stvorene su dve crkve – istočna pravoslavna i zapadna rimokatolička.
16. jul 1661. Stokholmska banka izdala je prve papirne novčanice u Evropi.
Na današnji dan Jul
17. jul 1453. U bici kod Kastijona Francuzi su postigli odlučujuću pobedu nad Englezima koja je dovela do okončanja Stogodišnjeg rata (1337–1453).
Na današnji dan Jul
18. jul 64. Rim je u požaru, koji je prema legendi podmetnuo car Neron, izgoreo gotovo do temelja. Neron je optužio hrišćane da su podmetnuli požar i prognao ih iz Rima.
18. jul 1635. Rođen je engleski fizičar Robert Huk. Usavršio je mikroskop i eksperimentalno dokazao da se centar težišta Zemlje i Meseca kreće oko Sunca po elipsi. Formulisao je osnovni zakon teorije elastičnosti – Hukov zakon.
Vidkun Kvisling – Firesdal 18. jul 1887 — Oslo 24. oktobar 1945 – Derivat kvisling primenjuje se na građanina koji pomaže neprijatelju da osvoji njegovu zemlju.
19. jul 1893. Rođen je ruski pisac i slikar Vladimir Vladimirovič Majakovski, utemeljivač ruskog futurizma, vodeći pesnik u vreme Oktobarske revolucije i u ranom sovjetskom periodu.
19. jul 1974. Španski diktator Fransisko Franko privremeno je zbog bolesti predao vlast princu Huanu Karlosu, koji je 1975. godine, posle Frankove smrti, postao kralj Španije.
19. jul 1814. Rođen je američki pronalazač Semjuel Kolt, prema čijem prezimenu je nazvan revolver koji je konstruisao 1836. godine.
20. jul 1976. Američki vasionski brod bez ljudske posade „Viking 1” spustio se posle 11 meseci leta na Mars.
20. jul 1847. Rođen je nemački slikar i grafičar Maks Liberman, najznačajniji predstavnik nemačkog impresionizma.
20. jul 1304. Rođen je italijanski pisac Frančesko Petrarka, najznačajniji prethodnik renesanse. Snažno je uticao na italijansku i svetsku književnost, uključujući dubrovačku književnost XV i XVI veka.
Na današnji dan Jul
21. jul 1542. Kardinal Đovani Pjetro Karafa je u Rimu, sa ciljem borbe protiv protestantizma, uspostavio inkviziciju.
21. jul 1620. Rođen je francuski astronom Žan Pikar, koji je prvi precizno izmerio stepen meridijanskog luka i omogućio tačnije izračunavanje poluprečnika Zemlje. Pokrenuo je 1679. astronomski almanah Connaissance des temps, koji i sada izlazi.
21. jul 1960. U Cejlonu (sadašnja Šri Lanka), Sirimavo Bandaranaike postala je prva žena predsednik vlade na svetu, nasledivši supruga Solomona, ubijenog u atentatu.
21. jul 1899. Rođen je američki novinar i pisac Ernest Hemingvej, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1954. godine. U Prvom svetskom ratu učestvovao je na italijanskom frontu, što je opisao u romanu Zbogom oružje, a u romanu Za kim zvona zvone opisao je svoje iskustvo iz Španskog građanskog rata. Posle putovanja po Africi nastala su dela Snegovi Kilimandžara i Zeleni bregovi Afrike. Jedno od njegovih najpoznatijih dela jeste roman Starac i more, za koji je 1953. dobio Pulicerovu nagradu. Izvršio je samoubistvo lovačkom puškom 2. jula 1961. godine.
22. jul 1933. Američki pilot Vili Post prvi je sam obleteo Zemlju. Let je trajao 7 dana, 18 časova i 49 minuta.
22. jul 1934. Američkog pljačkaša banaka i ubicu, „državnog neprijatelja broj jedan” Džona Dilindžera, nakon 13 meseci potere, u Čikagu su ubili agenti Federalnog istražnog biroa (FBI).
22. jul 1456. Hrišćanska vojska pod komandom erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija, koji je u srpskoj epici poznat kao Sibinjanin Janko, u odlučujućoj bici, u kojoj su se posebno istakli srpski odredi, pobedila je turske snage koje su opkolile Beograd.
23. jul 1828. Vilijam Bart iz Mičigena, SAD, patentirao je tipografer, koji se smatra prvom pisaćom mašinom.
24. jul 1783. Rođen je južnoamerički revolucionar, vojskovođa i državnik Simon Bolivar. Oslobodio je najveći deo Južne Amerike od španske vlasti i bio prvi predsednik Kolumbije i Gornjeg Perua, koji je po njemu nazvan Bolivija.
24. jul 1802. Rođen je francuski pisac Aleksandar Dima Otac, koji se proslavio avanturističkim romanima sa sadržajem iz francuske istorije (Tri musketara, Grof Monte Kristo, Kraljica Margo).
25. jul 1909. Francuski pilot Luj Blerio prvi je preleteo avionom kanal Lamanš.
25. jul 1984. Svetlana Savicka, član posade sovjetskog kosmičkog broda „Sojuz T-12”, izašla je iz letelice i postala prva žena koja je „kročila” u otvoreni kosmički prostor.
Na današnji dan Jul
25. jul 1898. Vojska SAD je u špansko-američkom ratu okupirala Portoriko, do tada špansku koloniju. Portoriko je Pariskim mirovnim ugovorom iste godine ustupljen SAD. Istog dana 1953. dobio je status pridružene države SAD.
25. jul 1261. Mihailo VIII Paleolog povratio je Konstantinopolj (Carigrad) i ponovo ga proglasio prestonicom Vizantije. Grad su 1204. osvojili krstaši, spalili ga i opljačkali, i zajedno sa Mlečanima proglasili ga prestonicom Latinskog carstva, a prestonica Vizantije premeštena je u Nikeju.
25. jul 1712. Vojska švajcarskih protestantskih kantona potukla je u bici kod Vilmergena snage katoličkih kantona, čime su u Švajcarskoj okončani verski ratovi.
25. jul 1963. Sovjetski Savez, SAD i Velika Britanija zaključili su ugovor o zabrani nuklearnih proba u vazduhu, pod vodom i u svemiru.
26. jul 1956. Egipatski predsednik Gamal Abdel Naser nacionalizovao je Suecki kanal, koji je do tada bio pod kontrolom anglo-francuske kompanije. Obećano je finansijsko obeštećenje Velikoj Britaniji, Francuskoj i SAD, ali to nije zadovoljilo London i Pariz, pa je došlo do vojne intervencije.
26. jul 1965. Maldivska ostrva u Indijskom okeanu, britanski protektorat od 1887. godine, stekla su nezavisnost.
26. jul 1817. Đorđe Petrović Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka, odmah po povratku u Srbiju iz Rusije ubijen je u Radovanjskom lugu kod Velike Plane. Ubistvo je izvršeno po nalogu knjaza Miloša Obrenovića, koji je potom, kao dokaz vernosti, poslao Karađorđevu glavu turskom sultanu.
27. jul 1953. U Panmundžomu je potpisan sporazum o primirju kojim je okončan trogodišnji Korejski rat, u kojem je poginulo više od dva miliona ljudi.
27. jul 1955. Republika Austrija je ponovo postala suverena država. Austriju je 1938. okupirala i prisajedinila Nemačka, a posle Drugog svetskog rata ona je još deset godina bila pod okupacijom savezničkih država.
27. jul 1872. Rođen je srpski kompozitor i dirigent Stanislav Binički, autor prve srpske opere Na uranku (na tekst Branislava Nušića) i marša Na Drinu. Osnovao je Beogradski vojni orkestar (1899), a sa Stevanom Mokranjcem Srpsku muzičku školu, koja je kasnije dobila ime „Mokranjac”.
27. jul 1839. Velika Britanija je otpočela Prvi opijumski rat protiv Kine, pošto su kineske vlasti u Kantonskoj luci zaplenile i uništile 20 000 sanduka opijuma.
Na današnji dan Jul
27. jul 1841. U dvoboju je poginuo ruski pisac Mihail Jurjevič Ljermontov, pesnik kavkaskih pejzaža i romantičnog buntovništva, jedan od najznačajnijih pesnika i prozaista ruske književnosti XIX veka.
27. jul 1830. U Francuskoj je izbila trodnevna „Julska revolucija”, izazvana odlukom kralja Šarla X da ukine slobodu štampe, raspusti tek izabranu skupštinu i promeni izborni zakon.
27. jul 1789. Kongres SAD osnovao je Odeljenje za spoljne poslove, koje je kasnije postalo Stejt department.
28. jul 1868. Ratifikovan je 14. amandman Ustava SAD, kojim su crnci dobili pravo na američko državljanstvo.
28. jul 1586. Tomas Heriot doneo je iz Kolumbije prve krompire u Englesku. Krompir je u početku gajen kao ukrasna biljka, ali se zbog porasta stanovništva, ratova i gladi počeo širom Evrope upotrebljavati za ishranu. Smatra se da je njegova pojava spasla evropski kontinent od gladi.
28. jul 1821. Peru je proglasio nezavisnost od Španije.
28. jul 1914. Austrougarska je objavila rat Srbiji, mesec dana posle atentata na prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu. Dalji tok događaja doveo je do Prvog svetskog rata.
28. jul 1794. Na giljotini su pogubljeni jedan od glavnih vođa Francuske revolucije i vođa jakobinaca Maksimilijan Robespjer i njegovi sledbenici. To je bio kraj jakobinske diktature, zavedene u junu 1793. godine.
28. jul 1945. Američki bombarder B-25 udario je u gustoj magli u 79. sprat Empire State Building u Njujorku, tada najvišu zgradu na svetu. Avionom je upravljao potpukovnik Vilijam Smit. Poginulo je 14 ljudi (11 radnika u kancelarijama i 3 člana posade), a još 26 je povređeno.
29. jul 1878. Počela je austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine, na osnovu dogovora evropskih sila na Berlinskom kongresu.
30. jul 1511. Rođen je italijanski slikar, arhitekta i pisac Đorđo Vazari, jedan od prvih teoretičara istorije umetnosti. Njegove biografije italijanskih umetnika od XIII do XVI veka glavni su izvor za proučavanje italijanske renesansne umetnosti.
31. jul 1913. Završen je Drugi balkanski rat, vođen zbog Makedonije.
31. jul 1648. U borbi sa Turcima poginuo je proslavljeni srpski junak iz Ravnih Kotara Vuk Mandušić, uz Stojana Jankovića i Iliju Smiljanića najomiljeniji junak narodne uskočke epike.
31. jul 1498. Španski moreplovac italijanskog porekla Kristifor Kolumbo otkrio je na trećem putovanju u Novi svet ostrvo koje je nazvao Trinidad.
31. jul 1944. Kao pilot savezničkog aviona u Drugom svetskom ratu, nad Sredozemnim morem poginuo je francuski pisac Antoan de Sen Egziperi, autor Malog princa, jedne od najlepših dečjih knjiga u svetskoj književnosti.
